1 ωσπερ δροσος εν αμητω και ωσπερ υετος εν θερει ουτως ουκ εστιν αφρονι τιμη
ַּשֶּׁ֤לֶג ׀ בַּקַּ֗יִץ וְכַמָּטָ֥ר בַּקָּצִ֑יר כֵּ֤ן לֹא־נָאוֶ֖ה לִכְסִ֣יל כָּבֽוֹד׃
As snow in summer, and as rain in harvest, so honour is not suitable for a fool.
2 ωσπερ ορνεα πεταται και στρουθοι ουτως αρα ματαια ουκ επελευσεται ουδενι
ַּצִּפּ֣וֹר לָ֭נוּד כַּדְּר֣וֹר לָע֑וּף כֵּ֥ן קִֽלְלַ֥ת חִ֝נָּ֗ם *לא **ל֣וֹ תָבֹֽא׃
As the bird by wandering, as the swallow by flying, so the curse causeless shall not come.
3 ωσπερ μαστιξ ιππω και κεντρον ονω ουτως ραβδος εθνει παρανομω
ׁ֣וֹט לַ֭סּוּס מֶ֣תֶג לַחֲמ֑וֹר וְ֝שֵׁ֗בֶט לְגֵ֣ו כְּסִילִֽים׃
A whip for the horse, a bridle for the ass, and a rod for the fool's back.
4 μη αποκρινου αφρονι προς την εκεινου αφροσυνην ινα μη ομοιος γενη αυτω
ַל־תַּ֣עַן כְּ֭סִיל כְּאִוַּלְתּ֑וֹ פֶּֽן־תִּשְׁוֶה־לּ֥וֹ גַם־אָֽתָּה׃
Answer not a fool according to his folly, lest you also be like unto him.
5 αλλα αποκρινου αφρονι κατα την αφροσυνην αυτου ινα μη φαινηται σοφος παρ εαυτω
ֲנֵ֣ה כְ֭סִיל כְּאִוַּלְתּ֑וֹ פֶּן־יִהְיֶ֖ה חָכָ֣ם בְּעֵינָֽיו׃
Answer a fool according to his folly, lest he be wise in his own conceit.
6 εκ των εαυτου ποδων ονειδος πιεται ο αποστειλας δι αγγελου αφρονος λογον
ְקַצֶּ֣ה רַ֭גְלַיִם חָמָ֣ס שֹׁתֶ֑ה שֹׁלֵ֖חַ דְּבָרִ֣ים בְּיַד־כְּסִֽיל׃
He that sends a message by the hand of a fool cuts off the feet, and drinks damage.
7 αφελου πορειαν σκελων και παροιμιαν εκ στοματος αφρονων
ַּלְי֣וּ שֹׁ֭קַיִם מִפִּסֵּ֑חַ וּ֝מָשָׁ֗ל בְּפִ֣י כְסִילִֽים׃
The legs of the lame are not equal: so is a parable in the mouth of fools.
8 ος αποδεσμευει λιθον εν σφενδονη ομοιος εστιν τω διδοντι αφρονι δοξαν
ִּצְר֣וֹר אֶ֭בֶן בְּמַרְגֵּמָ֑ה כֵּן־נוֹתֵ֖ן לִכְסִ֣יל כָּבֽוֹד׃
As he that binds a stone in a sling, so is he that gives honour to a fool.
9 ακανθαι φυονται εν χειρι του μεθυσου δουλεια δε εν χειρι των αφρονων
֭וֹחַ עָלָ֣ה בְיַד־שִׁכּ֑וֹר וּ֝מָשָׁ֗ל בְּפִ֣י כְסִילִֽים׃
As a thorn goes up into the hand of a drunkard, so is a parable in the mouths of fools.
10 πολλα χειμαζεται πασα σαρξ αφρονων συντριβεται γαρ η εκστασις αυτων
ַ֥ב מְחֽוֹלֵֽל־כֹּ֑ל וְשֹׂכֵ֥ר כְּ֝סִ֗יל וְשֹׂכֵ֥ר עֹבְרִֽים׃
The great God that formed all things both rewards the fool, and rewards transgressors.
11 ωσπερ κυων οταν επελθη επι τον εαυτου εμετον και μισητος γενηται ουτως αφρων τη εαυτου κακια αναστρεψας επι την εαυτου αμαρτιαν α εστιν αισχυνη επαγουσα αμαρτιαν και εστιν αισχυνη δοξα και χαρις
ְּ֭כֶלֶב שָׁ֣ב עַל־קֵא֑וֹ כְּ֝סִ֗יל שׁוֹנֶ֥ה בְאִוַּלְתּֽוֹ׃
As a dog returns to his vomit, so a fool returns to his folly.
12 ειδον ανδρα δοξαντα παρ εαυτω σοφον ειναι ελπιδα μεντοι εσχεν μαλλον αφρων αυτου
ָאִ֗יתָ אִ֭ישׁ חָכָ֣ם בְּעֵינָ֑יו תִּקְוָ֖ה לִכְסִ֣יל מִמֶּֽנּוּ׃
See you a man wise in his own conceit? there is more hope of a fool than of him.
13 λεγει οκνηρος αποστελλομενος εις οδον λεων εν ταις οδοις
ָמַ֣ר עָ֭צֵל שַׁ֣חַל בַּדָּ֑רֶךְ אֲ֝רִ֗י בֵּ֣ין הָרְחֹבֽוֹת׃
The slothful man says, There is a lion in the way; a lion is in the streets.
14 ωσπερ θυρα στρεφεται επι του στροφιγγος ουτως οκνηρος επι της κλινης αυτου
ַ֭דֶּלֶת תִּסּ֣וֹב עַל־צִירָ֑הּ וְ֝עָצֵ֗ל עַל־מִטָּתֽוֹ׃
As the door turns upon his hinges, so does the slothful upon his bed.
15 κρυψας οκνηρος την χειρα εν τω κολπω αυτου ου δυνησεται επενεγκειν επι το στομα
ָ֘מַ֤ן עָצֵ֣ל יָ֭דוֹ בַּצַּלָּ֑חַת נִ֝לְאָ֗ה לַֽהֲשִׁיבָ֥הּ אֶל־פִּֽיו׃
The slothful hides his hand in his bosom; it grieves him to bring it again to his mouth.
16 σοφωτερος εαυτω οκνηρος φαινεται του εν πλησμονη αποκομιζοντος αγγελιαν
ָכָ֣ם עָצֵ֣ל בְּעֵינָ֑יו מִ֝שִּׁבְעָ֗ה מְשִׁ֣יבֵי טָֽעַם׃
The sluggard is wiser in his own conceit than seven men that can render a reason.
17 ωσπερ ο κρατων κερκου κυνος ουτως ο προεστως αλλοτριας κρισεως
ַחֲזִ֥יק בְּאָזְנֵי־כָ֑לֶב עֹבֵ֥ר מִ֝תְעַבֵּ֗ר עַל־רִ֥יב לֹּֽא־לֽוֹ׃
He that passes by, and meddles with strife belonging not to him, is like one that takes a dog by the ears.
18 ωσπερ οι ιωμενοι προβαλλουσιν λογους εις ανθρωπους ο δε απαντησας τω λογω πρωτος υποσκελισθησεται
ְּֽ֭מִתְלַהְלֵהַּ הַיֹּרֶ֥ה זִקִּ֗ים חִצִּ֥ים וָמָֽוֶת׃
As a mad man who casts firebrands, arrows, and death,
19 ουτως παντες οι ενεδρευοντες τους εαυτων φιλους οταν δε φωραθωσιν λεγουσιν οτι παιζων επραξα
ֵּֽן־אִ֭ישׁ רִמָּ֣ה אֶת־רֵעֵ֑הוּ וְ֝אָמַ֗ר הֲ‍ֽלֹא־מְשַׂחֵ֥ק אָֽנִי׃
So is the man that deceives his neighbour, and says, Am not I in sport?
20 εν πολλοις ξυλοις θαλλει πυρ οπου δε ουκ εστιν διθυμος ησυχαζει μαχη
ְּאֶ֣פֶס עֵ֭צִים תִּכְבֶּה־אֵ֑שׁ וּבְאֵ֥ין נִ֝רְגָּ֗ן יִשְׁתֹּ֥ק מָדֽוֹן׃
Where no wood is, there the fire goes out: so where there is no talebearer, the strife ceases.
21 εσχαρα ανθραξιν και ξυλα πυρι ανηρ δε λοιδορος εις ταραχην μαχης
ֶּחָ֣ם לְ֭גֶחָלִים וְעֵצִ֣ים לְאֵ֑שׁ וְאִ֥ישׁ *מדונים **מִ֝דְיָנִ֗ים לְחַרְחַר־רִֽיב׃ פ
As coals are to burning coals, and wood to fire; so is a contentious man to kindle strife.
22 λογοι κερκωπων μαλακοι ουτοι δε τυπτουσιν εις ταμιεια σπλαγχνων
ִּבְרֵ֣י נִ֭רְגָּן כְּמִֽתְלַהֲמִ֑ים וְ֝הֵ֗ם יָרְד֥וּ חַדְרֵי־בָֽטֶן׃
The words of a talebearer are as wounds, and they go down into the innermost parts of the belly.
23 αργυριον διδομενον μετα δολου ωσπερ οστρακον ηγητεον χειλη λεια καρδιαν καλυπτει λυπηραν
ֶּ֣סֶף סִ֭יגִים מְצֻפֶּ֣ה עַל־חָ֑רֶשׂ שְׂפָתַ֖יִם דֹּלְקִ֣ים וְלֶב־רָֽע׃
Burning lips and a wicked heart are like a potsherd covered with silver dross.
24 χειλεσιν παντα επινευει αποκλαιομενος εχθρος εν δε τη καρδια τεκταινεται δολους
?שפתו **בִּ֭שְׂפָתָיו יִנָּכֵ֣ר שׂוֹנֵ֑א וּ֝בְקִרְבּ֗וֹ יָשִׁ֥ית מִרְמָֽה׃
He that hates dissembles with his lips, and lays up deceit within him;
25 εαν σου δεηται ο εχθρος μεγαλη τη φωνη μη πεισθης επτα γαρ εισιν πονηριαι εν τη ψυχη αυτου
ִּֽי־יְחַנֵּ֣ן ק֭וֹלוֹ אַל־תַּֽאֲמֶן־בּ֑וֹ כִּ֤י שֶׁ֖בַע תּוֹעֵב֣וֹת בְּלִבּֽוֹ׃
When he speaks fair, believe him not: for there are seven abominations in his heart.
26 ο κρυπτων εχθραν συνιστησιν δολον εκκαλυπτει δε τας εαυτου αμαρτιας ευγνωστος εν συνεδριοις
ִּכַּסֶּ֣ה שִׂ֭נְאָה בְּמַשָּׁא֑וֹן תִּגָּלֶ֖ה רָעָת֣וֹ בְקָהָֽל׃
Whose hatred is covered by deceit, his wickedness shall be showed before the whole congregation.
27 ο ορυσσων βοθρον τω πλησιον εμπεσειται εις αυτον ο δε κυλιων λιθον εφ εαυτον κυλιει
ֹּֽרֶה־שַּׁ֭חַת בָּ֣הּ יִפֹּ֑ל וְגֹ֥לֵ֥ל אֶ֝בֶן אֵלָ֥יו תָּשֽׁוּב׃
Whoso digs a pit shall fall therein: and he that rolls a stone, it will return upon him.
28 γλωσσα ψευδης μισει αληθειαν στομα δε αστεγον ποιει ακαταστασιας
ְֽשׁוֹן־שֶׁ֭קֶר יִשְׂנָ֣א דַכָּ֑יו וּפֶ֥ה חָ֝לָ֗ק יַעֲשֶׂ֥ה מִדְחֶֽה׃
A lying tongue hates those that are afflicted by it; and a flattering mouth works ruin.