| 1 | Saying 20υιε μη ζηλωσης κακους ανδρας μηδε επιθυμησης ειναι μετ αυτωνַל־תְּ֭קַנֵּא בְּאַנְשֵׁ֣י רָעָ֑ה וְאַל־*תתאו **תִּ֝תְאָ֗יו לִהְי֥וֹת אִתָּֽם׃ Be not you envious against evil men, neither desire to be with them. |
|---|---|
| 2 | ψευδη γαρ μελετα η καρδια αυτων και πονους τα χειλη αυτων λαλει ִּי־שֹׁ֭ד יֶהְגֶּ֣ה לִבָּ֑ם וְ֝עָמָ֗ל שִׂפְתֵיהֶ֥ם תְּדַבֵּֽרְנָה׃ For their heart studies destruction, and their lips talk of mischief. |
| 3 | Saying 21μετα σοφιας οικοδομειται οικος και μετα συνεσεως ανορθουταιְּ֭חָכְמָה יִבָּ֣נֶה בָּ֑יִת וּ֝בִתְבוּנָ֗ה יִתְכּוֹנָֽן׃ Through wisdom is an house built; and by understanding it is established: |
| 4 | μετα αισθησεως εμπιμπλαται ταμιεια εκ παντος πλουτου τιμιου και καλου ּ֭בְדַעַת חֲדָרִ֣ים יִמָּלְא֑וּ כָּל־ה֖וֹן יָקָ֣ר וְנָעִֽים׃ And by knowledge shall the chambers be filled with all precious and pleasant riches. |
| 5 | Saying 22κρεισσων σοφος ισχυρου και ανηρ φρονησιν εχων γεωργιου μεγαλουֶּֽבֶר־חָכָ֥ם בַּע֑וֹז וְאִֽישׁ־דַּ֝֗עַת מְאַמֶּץ־כֹּֽחַ׃ A wise man is strong; yea, a man of knowledge increases strength. |
| 6 | μετα κυβερνησεως γινεται πολεμος βοηθεια δε μετα καρδιας βουλευτικης ִּ֣י בְ֭תַחְבֻּלוֹת תַּעֲשֶׂה־לְּךָ֣ מִלְחָמָ֑ה וּ֝תְשׁוּעָ֗ה בְּרֹ֣ב יוֹעֵֽץ׃ For by wise counsel you shall make your war: and in multitude of counsellors there is safety. |
| 7 | σοφια και εννοια αγαθη εν πυλαις σοφων σοφοι ουκ εκκλινουσιν εκ στοματος κυριου ָאמ֣וֹת לֶֽאֱוִ֣יל חָכְמ֑וֹת בַּ֝שַּׁ֗עַר לֹ֣א יִפְתַּח־פִּֽיהוּ׃ Wisdom is too high for a fool: he opens not his mouth in the gate. |
| 8 | Saying 24αλλα λογιζονται εν συνεδριοις απαιδευτοις συναντα θανατοςְחַשֵּׁ֥ב לְהָרֵ֑עַ ל֝֗וֹ בַּֽעַל־מְזִמּ֥וֹת יִקְרָֽאוּ׃ He that devises to do evil shall be called a mischievous person. |
| 9 | αποθνησκει δε αφρων εν αμαρτιαις ακαθαρσια δε ανδρι λοιμω εμμολυνθησεται ִמַּ֣ת אִוֶּ֣לֶת חַטָּ֑את וְתוֹעֲבַ֖ת לְאָדָ֣ם לֵֽץ׃ The thought of foolishness is sin: and the scorner is an abomination to men. |
| 10 | Saying 25εν ημερα κακη και εν ημερα θλιψεως εως αν εκλιπηִ֭תְרַפִּיתָ בְּי֥וֹם צָרָ֗ה צַ֣ר כֹּחֶֽכָה׃ If you faint in the day of adversity, your strength is small. |
| 11 | ρυσαι αγομενους εις θανατον και εκπριου κτεινομενους μη φειση ַ֭צֵּל לְקֻחִ֣ים לַמָּ֑וֶת וּמָטִ֥ים לַ֝הֶ֗רֶג אִם־תַּחְשֽׂוֹךְ׃ If you forbear to deliver them that are drawn unto death, and those that are ready to be slain; |
| 12 | εαν δε ειπης ουκ οιδα τουτον γινωσκε οτι κυριος καρδιας παντων γινωσκει και ο πλασας πνοην πασιν αυτος οιδεν παντα ος αποδιδωσιν εκαστω κατα τα εργα αυτου ִּֽי־תֹאמַ֗ר הֵן֮ לֹא־יָדַ֪עְנ֫וּ זֶ֥ה הֲֽלֹא־תֹ֘כֵ֤ן לִבּ֨וֹת ׀ הֽוּא־יָבִ֗ין וְנֹצֵ֣ר נַ֭פְשְׁךָ ה֣וּא יֵדָ֑ע וְהֵשִׁ֖יב לְאָדָ֣ם כְּפָעֳלֽוֹ׃ If you says, Behold, we knew it not; does not he that ponders the heart consider it? and he that keeps your soul, does not he know it? and shall not he render to every man according to his works? |
| 13 | Saying 26φαγε μελι υιε αγαθον γαρ κηριον ινα γλυκανθη σου ο φαρυγξֱכָל־בְּנִ֣י דְבַ֣שׁ כִּי־ט֑וֹב וְנֹ֥פֶת מָ֝ת֗וֹק עַל־חִכֶּֽךָ׃ My son, eat you honey, because it is good; and the honeycomb, which is sweet to your taste: |
| 14 | ουτως αισθηση σοφιαν τη ση ψυχη εαν γαρ ευρης εσται καλη η τελευτη σου και ελπις σε ουκ εγκαταλειψει ֵּ֤ן ׀ דְּעֶ֥ה חָכְמָ֗ה לְנַ֫פְשֶׁ֥ךָ אִם־מָ֭צָאתָ וְיֵ֣שׁ אַחֲרִ֑ית וְ֝תִקְוָתְךָ֗ לֹ֣א תִכָּרֵֽת׃ פ So shall the knowledge of wisdom be unto your soul: when you have found it, then there shall be a reward, and your expectation shall not be cut off. |
| 15 | Saying 27μη προσαγαγης ασεβη νομη δικαιων μηδε απατηθης χορτασια κοιλιαςַל־תֶּאֱרֹ֣ב רָ֭שָׁע לִנְוֵ֣ה צַדִּ֑יק אַֽל־תְּשַׁדֵּ֥ד רִבְצוֹ׃ Lay not wait, O wicked man, against the dwelling of the righteous; spoil not his resting place: |
| 16 | επτακι γαρ πεσειται ο δικαιος και αναστησεται οι δε ασεβεις ασθενησουσιν εν κακοις ִּ֤י שֶׁ֨בַע ׀ יִפּ֣וֹל צַדִּ֣יק וָקָ֑ם וּ֝רְשָׁעִ֗ים יִכָּשְׁל֥וּ בְרָעָֽה׃ For a just man falls seven times, and rises up again: but the wicked shall fall into mischief. |
| 17 | Saying 28εαν πεση ο εχθρος σου μη επιχαρης αυτω εν δε τω υποσκελισματι αυτου μη επαιρουִּנְפֹ֣ל *אויביך **אֽ֭וֹיִבְךָ אַל־תִּשְׂמָ֑ח וּ֝בִכָּשְׁל֗וֹ אַל־יָגֵ֥ל לִבֶּֽךָ׃ Rejoice not when yours enemy falls, and let not yours heart be glad when he stumbles: |
| 18 | οτι οψεται κυριος και ουκ αρεσει αυτω και αποστρεψει τον θυμον αυτου απ αυτου ֶּן־יִרְאֶ֣ה יְ֭הוָה וְרַ֣ע בְּעֵינָ֑יו וְהֵשִׁ֖יב מֵעָלָ֣יו אַפּֽוֹ׃ Lest the LORD see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him. |
| 19 | Saying 29μη χαιρε επι κακοποιοις μηδε ζηλου αμαρτωλουςַל־תִּתְחַ֥ר בַּמְּרֵעִ֑ים אַל־תְּ֝קַנֵּ֗א בָּרְשָׁעִֽים׃ Fret not yourself because of evil men, neither be you envious at the wicked: |
| 20 | ου γαρ μη γενηται εκγονα πονηρων λαμπτηρ δε ασεβων σβεσθησεται ִּ֤י ׀ לֹֽא־תִהְיֶ֣ה אַחֲרִ֣ית לָרָ֑ע נֵ֖ר רְשָׁעִ֣ים יִדְעָֽךְ׃ For there shall be no reward to the evil man; the candle of the wicked shall be put out. |
| 21 | Saying 30φοβου τον θεον υιε και βασιλεα και μηθετερω αυτων απειθησηςְרָֽא־אֶת־יְהוָ֣ה בְּנִ֣י וָמֶ֑לֶךְ עִם־שׁ֝וֹנִ֗ים אַל־תִּתְעָרָֽב׃ My son, fear you the LORD and the king: and meddle not with them that are given to change: |
| 22 | εξαιφνης γαρ τεισονται τους ασεβεις τας δε τιμωριας αμφοτερων τις γνωσεται α λογον φυλασσομενος υιος απωλειας εκτος εσται δεχομενος δε εδεξατο αυτον β μηδεν ψευδος απο γλωσσης βασιλει λεγεσθω και ουδεν ψευδος απο γλωσσης αυτου ου μη εξελθη χ μαχαιρα γλωσσα βασιλεως και ου σαρκινη ος δ αν παραδοθη συντριβησεται δ εαν γαρ οξυνθη ο θυμος αυτου συν νευροις ανθρωπους αναλισκει ε και οστα ανθρωπων κατατρωγει και συγκαιει ωσπερ φλοξ ωστε αβρωτα ειναι νεοσσοις αετων ִּֽי־פִ֭תְאֹם יָק֣וּם אֵידָ֑ם וּפִ֥יד שְׁ֝נֵיהֶ֗ם מִ֣י יוֹדֵֽעַ׃ ס For their calamity shall rise suddenly; and who knows the ruin of them both? |
| 23 | Further Sayings of the Wiseταυτα δε λεγω υμιν τοις σοφοις επιγινωσκειν αιδεισθαι προσωπον εν κρισει ου καλονַּם־אֵ֥לֶּה לַֽחֲכָמִ֑ים הַֽכֵּר־פָּנִ֖ים בְּמִשְׁפָּ֣ט בַּל־טֽוֹב׃ These things also belong to the wise. It is not good to have respect of persons in judgment. |
| 24 | ο ειπων τον ασεβη δικαιος εστιν επικαταρατος λαοις εσται και μισητος εις εθνη ֹ֤מֵ֨ר ׀ לְרָשָׁע֮ צַדִּ֪יק אָ֥תָּה יִקְּבֻ֥הוּ עַמִּ֑ים יִזְעָמ֥וּהוּ לְאֻמִּֽים׃ He that says unto the wicked, You are righteous; him shall the people curse, nations shall detest him: |
| 25 | οι δε ελεγχοντες βελτιους φανουνται επ αυτους δε ηξει ευλογια αγαθη ְלַמּוֹכִיחִ֥ים יִנְעָ֑ם וַֽ֝עֲלֵיהֶ֗ם תָּב֥וֹא בִרְכַּת־טֽוֹב׃ But to them that rebuke him shall be delight, and a good blessing shall come upon them. |
| 26 | χειλη δε φιλησουσιν αποκρινομενα λογους αγαθους ְׂפָתַ֥יִם יִשָּׁ֑ק מֵ֝שִׁ֗יב דְּבָרִ֥ים נְכֹחִֽים׃ Every man shall kiss his lips that gives a right answer. |
| 27 | ετοιμαζε εις την εξοδον τα εργα σου και παρασκευαζου εις τον αγρον και πορευου κατοπισθεν μου και ανοικοδομησεις τον οικον σου ָ֘כֵ֤ן בַּח֨וּץ ׀ מְלַאכְתֶּ֗ךָ וְעַתְּדָ֣הּ בַּשָּׂדֶ֣ה לָ֑ךְ אַ֝חַ֗ר וּבָנִ֥יתָ בֵיתֶֽךָ׃ פ Prepare your work without, and make it fit for yourself in the field; and afterwards build yours house. |
| 28 | μη ισθι ψευδης μαρτυς επι σον πολιτην μηδε πλατυνου σοις χειλεσιν ַל־תְּהִ֣י עֵד־חִנָּ֣ם בְּרֵעֶ֑ךָ וַ֝הֲפִתִּ֗יתָ בִּשְׂפָתֶֽיךָ׃ Be not a witness against your neighbour without cause; and deceive not with your lips. |
| 29 | μη ειπης ον τροπον εχρησατο μοι χρησομαι αυτω τεισομαι δε αυτον α με ηδικησεν ַל־תֹּאמַ֗ר כַּאֲשֶׁ֣ר עָֽשָׂה־לִ֭י כֵּ֤ן אֶֽעֱשֶׂה־לּ֑וֹ אָשִׁ֖יב לָאִ֣ישׁ כְּפָעֳלֽוֹ׃ Say not, I will do so to him as he has done to me: I will render to the man according to his work. |
| 30 | ωσπερ γεωργιον ανηρ αφρων και ωσπερ αμπελων ανθρωπος ενδεης φρενων ַל־שְׂדֵ֣ה אִישׁ־עָצֵ֣ל עָבַ֑רְתִּי וְעַל־כֶּ֝֗רֶם אָדָ֥ם חֲסַר־לֵֽב׃ I went by the field of the slothful, and by the vineyard of the man void of understanding; |
| 31 | εαν αφης αυτον χερσωθησεται και χορτομανησει ολος και γινεται εκλελειμμενος οι δε φραγμοι των λιθων αυτου κατασκαπτονται ְהִנֵּ֨ה עָ֘לָ֤ה כֻלּ֨וֹ ׀ קִמְּשֹׂנִ֗ים כָּסּ֣וּ פָנָ֣יו חֲרֻלִּ֑ים וְגֶ֖דֶר אֲבָנָ֣יו נֶהֱרָֽסָה׃ And, lo, it was all grown over with thorns, and nettles had covered the face thereof, and the stone wall thereof was broken down. |
| 32 | υστερον εγω μετενοησα επεβλεψα του εκλεξασθαι παιδειαν ָֽאֶחֱזֶ֣ה אָ֭נֹכִֽי אָשִׁ֣ית לִבִּ֑י רָ֝אִ֗יתִי לָקַ֥חְתִּי מוּסָֽר׃ Then I saw, and considered it well: I looked upon it, and received instruction. |
| 33 | ολιγον νυσταζω ολιγον δε καθυπνω ολιγον δε εναγκαλιζομαι χερσιν στηθη ְעַ֣ט שֵׁ֭נוֹת מְעַ֣ט תְּנוּמ֑וֹת מְעַ֓ט ׀ חִבֻּ֖ק יָדַ֣יִם לִשְׁכָּֽב׃ Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep: |
| 34 | εαν δε τουτο ποιης ηξει προπορευομενη η πενια σου και η ενδεια σου ωσπερ αγαθος δρομευς ּבָֽא־מִתְהַלֵּ֥ךְ רֵישֶׁ֑ךָ וּ֝מַחְסֹרֶ֗יךָ כְּאִ֣ישׁ מָגֵֽן׃ פ So shall your poverty come as one that travels; and your lack as an armed man. |