| 1 | Saying 7εαν καθισης δειπνειν επι τραπεζης δυναστων νοητως νοει τα παρατιθεμενα σοιִּֽי־תֵ֭שֵׁב לִלְח֣וֹם אֶת־מוֹשֵׁ֑ל בִּ֥ין תָּ֝בִ֗ין אֶת־אֲשֶׁ֥ר לְפָנֶֽיךָ׃ When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you: |
|---|---|
| 2 | και επιβαλλε την χειρα σου ειδως οτι τοιαυτα σε δει παρασκευασαι ְשַׂמְתָּ֣ שַׂכִּ֣ין בְּלֹעֶ֑ךָ אִם־בַּ֖עַל נֶ֣פֶשׁ אָֽתָּה׃ And put a knife to your throat, if you be a man given to appetite. |
| 3 | ει δε απληστοτερος ει μη επιθυμει των εδεσματων αυτου ταυτα γαρ εχεται ζωης ψευδους ַל־תִּ֭תְאָו לְמַטְעַמּוֹתָ֑יו וְ֝ה֗וּא לֶ֣חֶם כְּזָבִֽים׃ Be not desirous of his dainties: for they are deceitful food. |
| 4 | Saying 8μη παρεκτεινου πενης ων πλουσιω τη δε ση εννοια αποσχουַל־תִּיגַ֥ע לְֽהַעֲשִׁ֑יר מִֽבִּינָתְךָ֥ חֲדָֽל׃ Labour not to be rich: cease from yours own wisdom. |
| 5 | εαν επιστησης το σον ομμα προς αυτον ουδαμου φανειται κατεσκευασται γαρ αυτω πτερυγες ωσπερ αετου και υποστρεφει εις τον οικον του προεστηκοτος αυτου ?תעוף **הֲתָ֤עִיף עֵינֶ֥יךָ בּ֗וֹ וְֽאֵ֫ינֶ֥נּוּ כִּ֤י עָשֹׂ֣ה יַעֲשֶׂה־לּ֣וֹ כְנָפַ֑יִם כְּ֝נֶ֗שֶׁר *ועיף **יָע֥וּף הַשָּׁמָֽיִם׃ פ Will you set yours eyes upon that which is not? for riches certainly make themselves wings; they fly away as an eagle toward heaven. |
| 6 | Saying 9μη συνδειπνει ανδρι βασκανω μηδε επιθυμει των βρωματων αυτουַל־תִּלְחַ֗ם אֶת־לֶ֭חֶם רַ֣ע עָ֑יִן וְאַל־*תתאו **תִּ֝תְאָ֗יו לְמַטְעַמֹּתָֽיו׃ Eat you not the bread of him that has an evil eye, neither desire you his dainty meats: |
| 7 | ον τροπον γαρ ει τις καταπιοι τριχα ουτως εσθιει και πινει ִּ֤י ׀ כְּמוֹ־שָׁעַ֥ר בְּנַפְשׁ֗וֹ כֶּ֫ן־ה֥וּא אֱכֹ֣ל וּ֭שְׁתֵה יֹ֣אמַר לָ֑ךְ וְ֝לִבּ֗וֹ בַּל־עִמָּֽךְ׃ For as he thinks in his heart, so is he: Eat and drink, says he to you; but his heart is not with you. |
| 8 | μηδε προς σε εισαγαγης αυτον και φαγης τον ψωμον σου μετ αυτου εξεμεσει γαρ αυτον και λυμανειται τους λογους σου τους καλους ִּֽתְּךָ־אָכַ֥לְתָּ תְקִיאֶ֑נָּה וְ֝שִׁחַ֗תָּ דְּבָרֶ֥יךָ הַנְּעִימִֽים׃ The morsel which you have eaten shall you vomit up, and lose your sweet words. |
| 9 | εις ωτα αφρονος μηδεν λεγε μηποτε μυκτηριση τους συνετους λογους σου ְּאָזְנֵ֣י כְ֭סִיל אַל־תְּדַבֵּ֑ר כִּֽי־יָ֝ב֗וּז לְשֵׂ֣כֶל מִלֶּֽיךָ׃ Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of your words. |
| 10 | Saying 11μη μεταθης ορια αιωνια εις δε κτημα ορφανων μη εισελθηςַל־תַּ֭סֵּג גְּב֣וּל עוֹלָ֑ם וּבִשְׂדֵ֥י יְ֝תוֹמִ֗ים אַל־תָּבֹֽא׃ Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless: |
| 11 | ο γαρ λυτρουμενος αυτους κυριος κραταιος εστιν και κρινει την κρισιν αυτων μετα σου ִּֽי־גֹאֲלָ֥ם חָזָ֑ק הֽוּא־יָרִ֖יב אֶת־רִיבָ֣ם אִתָּֽךְ׃ For their redeemer is mighty; he shall plead their cause with you. |
| 12 | δος εις παιδειαν την καρδιαν σου τα δε ωτα σου ετοιμασον λογοις αισθησεως ָבִ֣יאָה לַמּוּסָ֣ר לִבֶּ֑ךָ וְ֝אָזְנֶ֗ךָ לְאִמְרֵי־דָֽעַת׃ Apply yours heart unto instruction, and yours ears to the words of knowledge. |
| 13 | Saying 13μη αποσχη νηπιον παιδευειν οτι εαν παταξης αυτον ραβδω ου μη αποθανηַל־תִּמְנַ֣ע מִנַּ֣עַר מוּסָ֑ר כִּֽי־תַכֶּ֥נּוּ בַ֝שֵּׁ֗בֶט לֹ֣א יָמֽוּת׃ Withhold not correction from the child: for if you beat him with the rod, he shall not die. |
| 14 | συ μεν γαρ παταξεις αυτον ραβδω την δε ψυχην αυτου εκ θανατου ρυση ַ֭תָּה בַּשֵּׁ֣בֶט תַּכֶּ֑נּוּ וְ֝נַפְשׁ֗וֹ מִשְּׁא֥וֹל תַּצִּֽיל׃ You shall beat him with the rod, and shall deliver his soul from hell. |
| 15 | Saying 14υιε εαν σοφη γενηται σου η καρδια ευφρανεις και την εμην καρδιανְּ֭נִי אִם־חָכַ֣ם לִבֶּ֑ךָ יִשְׂמַ֖ח לִבִּ֣י גַם־אָֽנִי׃ My son, if yours heart be wise, my heart shall rejoice, even mine. |
| 16 | και ενδιατριψει λογοις τα σα χειλη προς τα εμα χειλη εαν ορθα ωσιν ְתַעְלֹ֥זְנָה כִלְיוֹתָ֑י בְּדַבֵּ֥ר שְׂ֝פָתֶ֗יךָ מֵישָׁרִֽים׃ Yea, my reins shall rejoice, when your lips speak right things. |
| 17 | Saying 15μη ζηλουτω η καρδια σου αμαρτωλους αλλα εν φοβω κυριου ισθι ολην την ημερανַל־יְקַנֵּ֣א לִ֭בְּךָ בַּֽחַטָּאִ֑ים כִּ֥י אִם־בְּיִרְאַת־יְ֝הוָ֗ה כָּל־הַיּֽוֹם׃ Let not yours heart envy sinners: but be you in the fear of the LORD all the day long. |
| 18 | εαν γαρ τηρησης αυτα εσται σοι εκγονα η δε ελπις σου ουκ αποστησεται ִּ֭י אִם־יֵ֣שׁ אַחֲרִ֑ית וְ֝תִקְוָתְךָ֗ לֹ֣א תִכָּרֵֽת׃ For surely there is an end; and yours expectation shall not be cut off. |
| 19 | Saying 16ακουε υιε και σοφος γινου και κατευθυνε εννοιας σης καρδιαςְׁמַע־אַתָּ֣ה בְנִ֣י וַחֲכָ֑ם וְאַשֵּׁ֖ר בַּדֶּ֣רֶךְ לִבֶּֽךָ׃ Hear you, my son, and be wise, and guide yours heart in the way. |
| 20 | μη ισθι οινοποτης μηδε εκτεινου συμβολαις κρεων τε αγορασμοις ַל־תְּהִ֥י בְסֹֽבְאֵי־יָ֑יִן בְּזֹלֲלֵ֖י בָשָׂ֣ר לָֽמוֹ׃ Be not among winebibbers; among riotous eaters of flesh: |
| 21 | πας γαρ μεθυσος και πορνοκοπος πτωχευσει και ενδυσεται διερρηγμενα και ρακωδη πας υπνωδης ִּי־סֹבֵ֣א וְ֭זוֹלֵל יִוָּרֵ֑שׁ וּ֝קְרָעִ֗ים תַּלְבִּ֥ישׁ נוּמָֽה׃ For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe a man with rags. |
| 22 | Saying 17ακουε υιε πατρος του γεννησαντος σε και μη καταφρονει οτι γεγηρακεν σου η μητηρְׁמַ֣ע לְ֭אָבִיךָ זֶ֣ה יְלָדֶ֑ךָ וְאַל־תָּ֝ב֗וּז כִּֽי־זָקְנָ֥ה אִמֶּֽךָ׃ Hearken unto your father that brings forth you, and despise not your mother when she is old. |
| 23 | ֱמֶ֣ת קְ֭נֵה וְאַל־תִּמְכֹּ֑ר חָכְמָ֖ה וּמוּסָ֣ר וּבִינָֽה׃ Buy the truth, and sell it not; also wisdom, and instruction, and understanding. |
| 24 | καλως εκτρεφει πατηρ δικαιος επι δε υιω σοφω ευφραινεται η ψυχη αυτου ?ול **גִּ֣יל *יגול **יָ֭גִיל אֲבִ֣י צַדִּ֑יק *יולד **וְיוֹלֵ֥ד חָ֝כָ֗ם *וישמח־**יִשְׂמַח־בּֽוֹ׃ The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that bring forths a wise child shall have joy of him. |
| 25 | ευφραινεσθω ο πατηρ και η μητηρ επι σοι και χαιρετω η τεκουσα σε ִֽשְׂמַח־אָבִ֥יךָ וְאִמֶּ֑ךָ וְ֝תָגֵ֗ל יֽוֹלַדְתֶּֽךָ׃ Your father and your mother shall be glad, and she that bare you shall rejoice. |
| 26 | Saying 18δος μοι υιε σην καρδιαν οι δε σοι οφθαλμοι εμας οδους τηρειτωσανְּנָֽה־בְנִ֣י לִבְּךָ֣ לִ֑י וְ֝עֵינֶ֗יךָ דְּרָכַ֥י *תרצנה **תִּצֹּֽרְנָה׃ My son, give me yours heart, and let yours eyes observe my ways. |
| 27 | πιθος γαρ τετρημενος εστιν αλλοτριος οικος και φρεαρ στενον αλλοτριον ִּֽי־שׁוּחָ֣ה עֲמֻקָּ֣ה זוֹנָ֑ה וּבְאֵ֥ר צָ֝רָ֗ה נָכְרִיָּֽה׃ For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit. |
| 28 | ουτος γαρ συντομως απολειται και πας παρανομος αναλωθησεται ַף־הִ֭יא כְּחֶ֣תֶף תֶּֽאֱרֹ֑ב וּ֝בוֹגְדִ֗ים בְּאָדָ֥ם תּוֹסִֽף׃ She also lies in wait as for a prey, and increases the transgressors among men. |
| 29 | Saying 19τινι ουαι τινι θορυβος τινι κρισις τινι αηδιαι και λεσχαι τινι συντριμματα δια κενης τινος πελειοι οι οφθαλμοιְמִ֨י א֥וֹי לְמִ֪י אֲב֡וֹי לְמִ֤י *מדונים **מִדְיָנִ֨ים ׀ לְמִ֥י שִׂ֗יחַ לְ֭מִי פְּצָעִ֣ים חִנָּ֑ם לְ֝מִ֗י חַכְלִל֥וּת עֵינָֽיִם׃ Who has woe? who has sorrow? who has contentions? who has babbling? who has wounds without cause? who has redness of eyes? |
| 30 | ου των εγχρονιζοντων εν οινοις ου των ιχνευοντων που ποτοι γινονται ַֽמְאַחֲרִ֥ים עַל־הַיָּ֑יִן לַ֝בָּאִ֗ים לַחְקֹ֥ר מִמְסָֽךְ׃ They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine. |
| 31 | μη μεθυσκεσθε οινω αλλα ομιλειτε ανθρωποις δικαιοις και ομιλειτε εν περιπατοις εαν γαρ εις τας φιαλας και τα ποτηρια δως τους οφθαλμους σου υστερον περιπατησεις γυμνοτερος υπερου ַל־תֵּ֥רֶא יַיִן֮ כִּ֪י יִתְאַ֫דָּ֥ם כִּֽי־יִתֵּ֣ן *בכיס **בַּכּ֣וֹס עֵינ֑וֹ יִ֝תְהַלֵּ֗ךְ בְּמֵישָׁרִֽים׃ Look not you upon the wine when it is red, when it gives his colour in the cup, when it moves itself aright. |
| 32 | το δε εσχατον ωσπερ υπο οφεως πεπληγως εκτεινεται και ωσπερ υπο κεραστου διαχειται αυτω ο ιος ַ֭חֲרִיתוֹ כְּנָחָ֣שׁ יִשָּׁ֑ךְ וּֽכְצִפְעֹנִ֥י יַפְרִֽשׁ׃ At the last it bites like a serpent, and stings like an adder. |
| 33 | οι οφθαλμοι σου οταν ιδωσιν αλλοτριαν το στομα σου τοτε λαλησει σκολια ֵ֭ינֶיךָ יִרְא֣וּ זָר֑וֹת וְ֝לִבְּךָ֗ יְדַבֵּ֥ר תַּהְפֻּכֽוֹת׃ Yours eyes shall behold strange women, and yours heart shall utter perverse things. |
| 34 | και κατακειση ωσπερ εν καρδια θαλασσης και ωσπερ κυβερνητης εν πολλω κλυδωνι ְ֭הָיִיתָ כְּשֹׁכֵ֣ב בְּלֶב־יָ֑ם וּ֝כְשֹׁכֵ֗ב בְּרֹ֣אשׁ חִבֵּֽל׃ Yea, you shall be as he that lies down in the midst of the sea, or as he that lies upon the top of a mast. |
| 35 | ερεις δε τυπτουσιν με και ουκ επονεσα και ενεπαιξαν μοι εγω δε ουκ ηδειν ποτε ορθρος εσται ινα ελθων ζητησω μεθ ων συνελευσομαι ִכּ֥וּנִי בַל־חָלִיתִי֮ הֲלָמ֗וּנִי בַּל־יָ֫דָ֥עְתִּי מָתַ֥י אָקִ֑יץ א֝וֹסִ֗יף אֲבַקְשֶׁ֥נּוּ עֽוֹד׃ They have stricken me, shall you say, and I was not sick; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again. |