| 1 | αιρετωτερον ονομα καλον η πλουτος πολυς υπερ δε αργυριον και χρυσιον χαρις αγαθη ִבְחָ֣ר שֵׁ֭ם מֵעֹ֣שֶׁר רָ֑ב מִכֶּ֥סֶף וּ֝מִזָּהָ֗ב חֵ֣ן טֽוֹב׃ A GOOD name is rather to be chosen than great riches, and loving favour rather than silver and gold. |
|---|---|
| 2 | πλουσιος και πτωχος συνηντησαν αλληλοις αμφοτερους δε ο κυριος εποιησεν ָשִׁ֣יר וָרָ֣שׁ נִפְגָּ֑שׁוּ עֹשֵׂ֖ה כֻלָּ֣ם יְהוָֽה׃ The rich and poor meet together: the LORD is the maker of them all. |
| 3 | πανουργος ιδων πονηρον τιμωρουμενον κραταιως αυτος παιδευεται οι δε αφρονες παρελθοντες εζημιωθησαν ָר֤וּם ׀ רָאָ֣ה רָעָ֣ה *ויסתר **וְנִסְתָּ֑ר וּ֝פְתָיִ֗ים עָבְר֥וּ וְֽנֶעֱנָֽשׁוּ׃ A prudent man forsees the evil, and hides himself: but the simple pass on, and are punished. |
| 4 | γενεα σοφιας φοβος κυριου και πλουτος και δοξα και ζωη ֵ֣קֶב עֲ֭נָוָה יִרְאַ֣ת יְהוָ֑ה עֹ֖שֶׁר וְכָב֣וֹד וְחַיִּֽים׃ By humility and the fear of the LORD are riches, and honour, and life. |
| 5 | τριβολοι και παγιδες εν οδοις σκολιαις ο δε φυλασσων την εαυτου ψυχην αφεξεται αυτων ִנִּ֣ים פַּ֭חִים בְּדֶ֣רֶךְ עִקֵּ֑שׁ שׁוֹמֵ֥ר נַ֝פְשׁ֗וֹ יִרְחַ֥ק מֵהֶֽם׃ Thorns and snares are in the way of the perverse: he that does keep his soul shall be far from them. |
| 6 | ֲנֹ֣ךְ לַ֭נַּעַר עַל־פִּ֣י דַרְכּ֑וֹ גַּ֥ם כִּֽי־יַ֝זְקִ֗ין לֹֽא־יָס֥וּר מִמֶּֽנָּה׃ Train up a child in the way he should go: and when he is old, he will not depart from it. |
| 7 | πλουσιοι πτωχων αρξουσιν και οικεται ιδιοις δεσποταις δανιουσιν ָ֭שִׁיר בְּרָשִׁ֣ים יִמְשׁ֑וֹל וְעֶ֥בֶד לֹ֝וֶ֗ה לְאִ֣ישׁ מַלְוֶֽה׃ The rich rules over the poor, and the borrower is servant to the lender. |
| 8 | ο σπειρων φαυλα θερισει κακα πληγην δε εργων αυτου συντελεσει α ανδρα ιλαρον και δοτην ευλογει ο θεος ματαιοτητα δε εργων αυτου συντελεσει וֹרֵ֣עַ עַ֭וְלָה *יקצור־**יִקְצָר־אָ֑וֶן וְשֵׁ֖בֶט עֶבְרָת֣וֹ יִכְלֶֽה׃ He that sows iniquity shall reap vanity: and the rod of his anger shall fail. |
| 9 | ο ελεων πτωχον αυτος διατραφησεται των γαρ εαυτου αρτων εδωκεν τω πτωχω α νικην και τιμην περιποιειται ο δωρα δους την μεντοι ψυχην αφαιρειται των κεκτημενων ֽוֹב־עַ֭יִן ה֣וּא יְבֹרָ֑ךְ כִּֽי־נָתַ֖ן מִלַּחְמ֣וֹ לַדָּֽל׃ He that has a bountiful eye shall be blessed; for he gives of his bread to the poor. |
| 10 | εκβαλε εκ συνεδριου λοιμον και συνεξελευσεται αυτω νεικος οταν γαρ καθιση εν συνεδριω παντας ατιμαζει ָּ֣רֵֽשׁ לֵ֭ץ וְיֵצֵ֣א מָד֑וֹן וְ֝יִשְׁבֹּ֗ת דִּ֣ין וְקָלֽוֹן׃ Cast out the scorner, and contention shall go out; yea, strife and reproach shall cease. |
| 11 | αγαπα κυριος οσιας καρδιας δεκτοι δε αυτω παντες αμωμοι χειλεσιν ποιμαινει βασιλευς ֹהֵ֥ב *טהור־**טְהָר־לֵ֑ב חֵ֥ן שְׂ֝פָתָ֗יו רֵעֵ֥הוּ מֶֽלֶךְ׃ He that loves pureness of heart, for the grace of his lips the king shall be his friend. |
| 12 | οι δε οφθαλμοι κυριου διατηρουσιν αισθησιν φαυλιζει δε λογους παρανομος ֵינֵ֣י יְ֭הוָה נָ֣צְרוּ דָ֑עַת וַ֝יְסַלֵּ֗ף דִּבְרֵ֥י בֹגֵֽד׃ The eyes of the LORD preserve knowledge, and he overthrows the words of the transgressor. |
| 13 | προφασιζεται και λεγει οκνηρος λεων εν ταις οδοις εν δε ταις πλατειαις φονευται ָמַ֣ר עָ֭צֵל אֲרִ֣י בַח֑וּץ בְּת֥וֹךְ רְ֝חֹב֗וֹת אֵֽרָצֵֽחַ׃ The slothful man says, There is a lion without, I shall be slain in the streets. |
| 14 | βοθρος βαθυς στομα παρανομου ο δε μισηθεις υπο κυριου εμπεσειται εις αυτον α εισιν οδοι κακαι ενωπιον ανδρος και ουκ αγαπα του αποστρεψαι απ αυτων αποστρεφειν δε δει απο οδου σκολιας και κακης ׁוּחָ֣ה עֲ֭מֻקָּה פִּ֣י זָר֑וֹת זְע֥וּם יְ֝הוָ֗ה *יפול־**יִפָּל־שָֽׁם׃ The mouth of strange women is a deep pit: he that is abhorred of the LORD shall fall therein. |
| 15 | ανοια εξηπται καρδιας νεου ραβδος δε και παιδεια μακραν απ αυτου ִ֭וֶּלֶת קְשׁוּרָ֣ה בְלֶב־נָ֑עַר שֵׁ֥בֶט מ֝וּסָ֗ר יַרְחִיקֶ֥נָּה מִמֶּֽנּוּ׃ Foolishness is bound in the heart of a child; but the rod of correction shall drive it far from him. |
| 16 | ο συκοφαντων πενητα πολλα ποιει τα εαυτου διδωσιν δε πλουσιω επ ελασσονι ֹ֣שֵֽׁק דָּ֭ל לְהַרְבּ֣וֹת ל֑וֹ נֹתֵ֥ן לְ֝עָשִׁ֗יר אַךְ־לְמַחְסֽוֹר׃ He that oppresses the poor to increase his riches, and he that gives to the rich, shall surely come to lack. |
| 17 | Saying 1λογοις σοφων παραβαλλε σον ους και ακουε εμον λογον την δε σην καρδιαν επιστησον ινα γνως οτι καλοι εισινַ֥ט אָזְנְךָ֗ וּ֭שְׁמַע דִּבְרֵ֣י חֲכָמִ֑ים וְ֝לִבְּךָ֗ תָּשִׁ֥ית לְדַעְתִּֽי׃ Bow down yours ear, and hear the words of the wise, and apply yours heart unto my knowledge. |
| 18 | και εαν εμβαλης αυτους εις την καρδιαν σου ευφρανουσιν σε αμα επι σοις χειλεσιν ִּֽי־נָ֭עִים כִּֽי־תִשְׁמְרֵ֣ם בְּבִטְנֶ֑ךָ יִכֹּ֥נוּ יַ֝חְדָּ֗ו עַל־שְׂפָתֶֽיךָ׃ For it is a pleasant thing if you keep them within you; they shall likewise be fitted in your lips. |
| 19 | ινα σου γενηται επι κυριον η ελπις και γνωριση σοι την οδον αυτου ִהְי֣וֹת בַּ֭יהוָה מִבְטַחֶ֑ךָ הוֹדַעְתִּ֖יךָ הַיּ֣וֹם אַף־אָֽתָּה׃ That your trust may be in the LORD, I have made known to you this day, even to you. |
| 20 | και συ δε απογραψαι αυτα σεαυτω τρισσως εις βουλην και γνωσιν επι το πλατος της καρδιας σου ֲלֹ֤א כָתַ֣בְתִּי לְ֭ךָ *שלשום **שָׁלִישִׁ֑ים בְּמ֖וֹעֵצֹ֣ת וָדָֽעַת׃ Have not I written to you excellent things in counsels and knowledge, |
| 21 | διδασκω ουν σε αληθη λογον και γνωσιν αγαθην υπακουειν του αποκρινεσθαι λογους αληθειας τοις προβαλλομενοις σοι ְהוֹדִֽיעֲךָ֗ קֹ֭שְׁטְ אִמְרֵ֣י אֱמֶ֑ת לְהָשִׁ֥יב אֲמָרִ֥ים אֱ֝מֶ֗ת לְשֹׁלְחֶֽיךָ׃ פ That I might make you know the certainty of the words of truth; that you might answer the words of truth to them that send unto you? |
| 22 | Saying 2μη αποβιαζου πενητα πτωχος γαρ εστιν και μη ατιμασης ασθενη εν πυλαιςַֽל־תִּגְזָל־דָּ֭ל כִּ֣י דַל־ה֑וּא וְאַל־תְּדַכֵּ֖א עָנִ֣י בַשָּֽׁעַר׃ Rob not the poor, because he is poor: neither oppress the afflicted in the gate: |
| 23 | ο γαρ κυριος κρινει αυτου την κρισιν και ρυση σην ασυλον ψυχην ִּֽי־יְ֭הוָה יָרִ֣יב רִיבָ֑ם וְקָבַ֖ע אֶת־קֹבְעֵיהֶ֣ם נָֽפֶשׁ׃ For the LORD will plead their cause, and spoil the soul of those that spoiled them. |
| 24 | Saying 3μη ισθι εταιρος ανδρι θυμωδει φιλω δε οργιλω μη συναυλιζουַל־תִּ֭תְרַע אֶת־בַּ֣עַל אָ֑ף וְאֶת־אִ֥ישׁ חֵ֝מוֹת לֹ֣א תָבֽוֹא׃ Make no friendship with an angry man; and with a furious man you shall not go: |
| 25 | μηποτε μαθης των οδων αυτου και λαβης βροχους τη ση ψυχη ֶּן־תֶּאֱלַ֥ף *ארחתו **אֹֽרְחֹתָ֑יו וְלָקַחְתָּ֖ מוֹקֵ֣שׁ לְנַפְשֶֽׁךָ׃ Lest you learn his ways, and get a snare to your soul. |
| 26 | Saying 4μη διδου σεαυτον εις εγγυην αισχυνομενος προσωπονַל־תְּהִ֥י בְתֹֽקְעֵי־כָ֑ף בַּ֝עֹרְבִ֗ים מַשָּׁאֽוֹת׃ Be not you one of them that shake hands, or of them that are sureties for debts. |
| 27 | εαν γαρ μη εχης ποθεν αποτεισης λημψονται το στρωμα το υπο τας πλευρας σου ִם־אֵֽין־לְךָ֥ לְשַׁלֵּ֑ם לָ֥מָּה יִקַּ֥ח מִ֝שְׁכָּבְךָ֗ מִתַּחְתֶּֽיךָ׃ If you have nothing to pay, why should he take away your bed from under you? |
| 28 | μη μεταιρε ορια αιωνια α εθεντο οι πατερες σου ַל־תַּ֭סֵּג גְּב֣וּל עוֹלָ֑ם אֲשֶׁ֖ר עָשׂ֣וּ אֲבוֹתֶֽיךָ׃ Remove not the ancient landmark, which your fathers have set. |
| 29 | ορατικον ανδρα και οξυν εν τοις εργοις αυτου βασιλευσι δει παρεσταναι και μη παρεσταναι ανδρασι νωθροις ָזִ֡יתָ אִ֤ישׁ ׀ מָ֘הִ֤יר בִּמְלַאכְתּ֗וֹ לִֽפְנֵֽי־מְלָכִ֥ים יִתְיַצָּ֑ב בַּל־יִ֝תְיַצֵּב לִפְנֵ֥י חֲשֻׁכִּֽים׃ פ See you a man diligent in his business? he shall stand before kings; he shall not stand before mean men. |